Pokrzywdzeni pacjenci nie są pozostawieni samym sobie w walce z dużym podmiotem leczniczym, w przypadku, gdy pacjent doświadczy błędu medycznego lub naruszenia jego praw pacjenta. Rp.pl zwraca uwagę na ochronny parasol, który roztacza urząd Rzecznika Praw Pacjenta nad pacjentami. O tym, jak niezwykle ważną rolę pełni ta instytucja, wskazują chociażby liczne zadania powierzone Rzecznikowi Praw Pacjenta, począwszy od wszczęcia i prowadzenia postępowań wyjaśniających, po prowadzenie postępowań w sprawach przyznania świadczenia kompensacyjnego i udział w postępowaniu cywilnym.
Rola i procedura postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez Rzecznika Praw Pacjenta
Nadrzędnym celem postępowania wyjaśniającego jest ustalenie, czy w konkretnym przypadku doszło do naruszenia praw pacjenta. Co do zasady, postępowanie wyjaśniające wszczyna się na wniosek samego pacjenta (jego rodziny lub opiekunów), ale może być również wszczęte z inicjatywy Rzecznika Praw Pacjenta.
Jeśli wniosek o wszczęcie postępowania kieruje pacjent lub jego rodzina, należy mieć na względzie, że złożenie wniosku jest bezpłatne, zaś sam wniosek powinien spełniać podstawowe kryteria formalne, a więc zawierać tuż obok danych wnioskodawcy; dane pacjenta; dane podmiotu leczniczego; zwięzły opis stanu faktycznego, który uprawdopodobni naruszenie praw pacjenta, co stanowić będzie podstawę do podjęcia przez Rzecznika Praw Pacjenta działań w imieniu wnioskodawcy.
Oprócz wszczęcia postępowania, Rzecznik Praw Pacjenta naturalnie może poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków prawnych albo pozostawić sprawę bez nadania jej dalszego biegu. Jednakże każdorazowo jest zobligowany do poinformowania wnioskodawcy i pacjenta, którego wniosek dotyczy, o czynnościach, które podjął lub których podjęcia zaniechał. Podczas podjętego postępowania Rzecznik Praw Pacjenta może korzystać z pomocy organów kontroli państwowej, prokuratury, organizacji zawodowych lub społecznych. W ramach przysługujących mu uprawnień, Rzecznik Praw Pacjenta może żądać złożenia wyjaśnień przez wskazane podmioty lecznicze, uzyskania dostępu do wskazanych przez siebie dokumentów, jak i również żądać przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez organy administracji państwowej i rządowej, organizacje pozarządowe, społeczne i zawodowe. Uprawnienia Rzecznika Praw Pacjenta umożliwiają również wystąpienie do sądu z wnioskiem o przedstawienie informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sąd powszechny, wgląd w akta sądowe nawet po zapadnięciu prawomocnego orzeczenia. Ponieważ niejednokrotnie rozpoznawane sprawy wymagają specjalistycznej wiedzy medycznej, Rzecznik Praw Pacjenta ściśle współpracuje konsultantami, którzy w każdym przypadku posiadają uprawnienia do wykonywania zawodu lekarza.
W przypadku, w którym Rzecznik Praw Pacjenta stwierdzi naruszenie praw pacjenta, niezwłocznie występuje do podmiotu leczniczego, w którym naruszono prawa danego pacjenta, z żądaniem zajęcia przez placówkę medyczną stanowiska w sprawie i przekazania całej dotychczas sporządzonej dokumentacji medycznej pacjenta. W dalszej kolejności Rzecznik Praw Pacjenta dokonuje wnikliwej analizy w przedmiotowej sprawie, a następnie przedstawia podmiotowi leczniczemu własne stanowisko, w treści którego wskazuje na naruszenie określonych przepisów, jak i zawiera również wytyczne dla podmiotu leczniczego (mające na celu poprawę standardów w takim zakresie, w jakim naruszono prawa pacjenta). Ponadto, Rzecznik Praw Pacjenta może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec personelu medycznego oraz podejmować inne działania przewidziane prawem, w przypadku braku dostosowania się podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych do wytycznych Rzecznika (z reguły placówka ma 30 dni, aby dostosować się do pisemnych zaleceń Rzecznika Praw Pacjenta i zawrzeć informacje o podjętych działaniach, celem zapobieżenia ponownego naruszenia praw pacjenta).
Udział Rzecznika Praw Pacjenta w postępowaniu cywilnym
W ramach szerokich uprawnień Rzecznika Praw Pacjenta, przewidziano również możliwość udziału w postępowaniu cywilnym – jeśli dotyczy sprawa dotyczy naruszenia praw pacjenta – poprzez zainicjowanie postępowania cywilnego przez Rzecznika Praw Pacjenta za pomocą wniesionego do Sądu powszechnego pozwu, jak i również wstąpienie do toczącego się postępowania sądowego. Wówczas Rzecznik występuje w postępowaniu na prawach identycznych jak prokurator i dzięki temu może zgłaszać wnioski dowodowe, składać pisma procesowe, składać środki odwoławcze. Z zastrzeżeniem, że jego działania mogą dotyczyć tylko i wyłącznie osoby, której prawa pacjenta zostały naruszone. Decyzyjność, co do podjęcia działań w sprawie pacjenta oraz zaangażowania w postępowanie cywilne, leży jedynie w gestii samego Rzecznika Praw Pacjenta. Każdorazowo Rzecznik uwzględnia charakter sprawy, sytuację życiową pacjenta, konieczność profesjonalnego wsparcia pacjenta, w przypadku stwierdzenia braku wiedzy i/lub nieporadności życiowej osoby, której prawa pacjenta naruszono.
Fundusz Kompensacyjny Zdarzeń Medycznych alternatywą dla Wojewódzkich Komisji do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych
Zgodnie z informacją podaną przez Rp.pl, z dniem 1 lipca 2024 przestanie funkcjonować 16 Wojewódzkich Komisji do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych, które to od 2012 roku w ramach systemu kompensacji szkód rozstrzygały o wystąpieniu zdarzenia medycznego względem pacjenta. W miejsce powyższego, nieefektywnego systemu, z dniem 6 września 2023 r. powołano państwowy fundusz celowy zwany Funduszem Kompensacyjnym Zdarzeń Medycznych, którego podstawowym zadaniem jest finansowanie świadczeń kompensacyjnych.
Wysokość świadczeń kompensacyjnych jest zależna od rodzaju zdarzenia – w przypadku zakażenia biologicznym czynnikiem kwota waha się od 2 tys. zł do 200 tys. zł. Uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia jest wyceniane w kwocie od 2 tys. zł do 200 tys. zł. W przypadku śmierci pacjenta każdorazowo przewidziano kwotę od 20 tys. zł do 100 tys. zł. Dokonując oszacowania wysokości świadczenia, które należy przyznać poszkodowanemu, bierze się pod uwagę charakter następstw zdrowotnych, stopień uszczerbku na zdrowiu, okres leczenia i stopnia jego uciążliwości dla pacjenta. W przypadku śmierci pacjenta, pod uwagę bierze się przede wszystkim pokrewieństwo, wiek osoby uprawnionej, wiek zmarłego. Warto wspomnieć, że dla świadczenia kompensacyjnego przewidziano coroczną waloryzację o stopień wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych za rok poprzedni (informacje każdorazowo dostępne na stronie Rzecznika Praw Pacjenta).
W przypadku postępowania w sprawie przyznania świadczenia kompensacyjnego, należy wnieść opłatę od wniosku inicjującego przyznanie świadczenia, która wynosi 300 zł (podlega corocznej waloryzacji, podobnie jak świadczenie kompensacyjne) i podlega zwrotowi, w przypadku zasądzenia na rzecz wnioskodawcy świadczenia kompensacyjnego.
