Jednym z podstawowych praw pacjenta jest prawo do dostępu do własnej dokumentacji medycznej, czyli dokumentów dotyczących stanu zdrowia i udzielonych pacjentowi świadczeń zdrowotnych. Stanowią o tym przepisy zawarte w następujących obowiązujących aktach prawnych, a mianowicie w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 6 kwietnia 2020 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania.
Uprawnienia pacjenta i obowiązki podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych
Jak podała „Rzeczpospolita”, powyższa ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przyznaje pacjentowi prawo do dostępu do dokumentacji medycznej, dotyczącej jego zdrowia oraz udzielanych mu świadczeń zdrowotnych. Zaś na podmiocie leczniczym udzielającym świadczeń zdrowotnych spoczywa obowiązek udostępnienia dokumentacji medycznej bezpośrednio pacjentowi, jego przedstawicielowi ustawowemu oraz osobie upoważnionej przez pacjenta. Powyższy obowiązek został wzmocniony przez § 70 ust. 1 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 kwietnia 2020 r., który to statuuje, iż dokumentację medyczną podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, udostępnia z zachowaniem jej integralności, poufności, autentyczności i bez zbędnej zwłoki.
Decyzja w zakresie formy i sposobu złożenia wniosku należy do pacjenta
Ustawodawca nie określił sposobu, w jaki wniosek powinien zostać złożony, co wskazuje na dowolność w tym zakresie, jednakże najczęstszą praktyką wśród upoważnionych do złożenia wniosku jest udanie się do podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych i złożenie wniosku osobiście. Nadmienić należy, że podmiot leczniczy nie może ograniczać pacjenta w doborze formy złożenia wniosku – czy to na formularzu, czy też sporządzonego odręcznie na kartce papieru. Jest zobligowany w każdym przypadku do jego przyjęcia.
Jak czytamy w „Rzeczpospolitej”, należy jednak pamiętać o podstawowych informacjach, które taki wniosek powinien zawierać, tj. datę i miejsce sporządzenia; dane identyfikujące pacjenta; dane identyfikujące osobę upoważnioną; dane podmiotu leczniczego, który posiada dokumentację medyczną; oświadczenie pacjenta o upoważnieniu wskazanej przez siebie osoby, celem umożliwienia jej dostępu do dokumentacji medycznej; czytelny podpis pacjenta.
Co w sytuacji, gdy wniosek składają rodzice małoletniego pacjenta lub inne osoby upoważnione?
I dla tych przypadków Ustawodawca również znalazł rozwiązanie, bowiem zgodnie z brzmieniem art. 26 ust. 1 ww. ustawy podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych ma obowiązek udostępnienia dokumentacji medycznej bezpośrednio pacjentowi, jego przedstawicielowi ustawowemu (w przypadku osób małoletnich, które nie ukończyły 18 r.ż. oraz osób nieposiadających pełnej zdolności do czynności prawnych) oraz osobie upoważnionej przez pacjenta. Zatem w przypadku małoletniego, uprawnieni są przede wszystkim rodzice dziecka, niezależnie od tego, czy każde z nich posiada nieograniczoną władzę rodzicielską, czy też tę władzę ograniczono. Ta ostatnia – choć może budzić wątpliwości, to została już sprostowana przez Rzecznika Praw Pacjenta, który wskazał, że do kwestii istotnych spraw dziecka należy zaliczyć również współdecydowanie o zakresie leczenia małoletniego, co uprawnia także rodzica z ograniczoną władzą rodzicielską do skorzystania z prawa dostępu do dokumentacji medycznej dziecka, jeśli rodzic tego wymaga.
Odnosząc się także do innych osób upoważnionych przez pacjenta, nic nie stoi na przeszkodzie, aby pacjent pisemnie lub osobiście w podmiocie leczniczym upoważnił do własnej dokumentacji medycznej osoby spoza kręgu krewnych. Podmiot leczniczy nie może podważać żadnej z wyżej wymienionych form upoważnienia wybranej przez pacjenta, dlatego zbędne jest wymaganie upoważnienia, np. potwierdzonego urzędowo lub notarialnie.
Dostęp do dokumentacji medycznej po śmierci pacjenta, okres przechowania dokumentacji medycznej
Sytuacja związana z dostępem do dokumentacji medycznej ulega nieznacznemu skomplikowaniu po śmierci pacjenta, ze względu charakter poufny dokumentacji medycznej i prawny obowiązek podmiotu leczniczego do zachowania dokumentacji medycznej w tajemnicy. Jak bowiem wskazał ustawodawca, po śmierci pacjenta dostęp do dokumentacji medycznej obejmuje krąg osób, tj. osoba upoważniona przez pacjenta, przedstawiciel ustawowy w chwili śmierci pacjenta, osoba bliska dla pacjenta – chyba, że udostępnieniu sprzeciwi się inna osoba bliska lub sprzeciwił się temu pacjent za życia. Do ustawowo zdefiniowanego kręgu osób bliskich zaliczamy: małżonka, krewnych do drugiego stopnia lub powinowatych do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawiciela ustawowego, osobę pozostającą we wspólnym pożyciu lub inną osobę. W takim przypadku niezbędne będzie posłużenie się aktami stanu cywilnego (akt małżeństwa, akt urodzenia), zaś w przypadku osób pozostających w konkubinacie, osoba bliska może próbować wykazać wspólne pożycie w każdy możliwy sposób.
W przypadku powzięcia jakichkolwiek wątpliwości przez podmiot leczniczy, osoba wykonująca zawód medyczny ma możliwość skierowania wniosku o rozstrzygnięcie możliwości udostępnienia dokumentacji medycznej do sądu. Identyczne uprawnienia przysługują również osobie bliskiej – ma ona możliwość skierowania wniosku do sądu, w szczególności, gdy udostępnienie dokumentacji medycznej ma posłużyć w celu dowodowym, np. do uzyskania stosownego zadośćuczynienia czy odszkodowania z powodu śmierci pacjenta w sytuacji zaistnienia błędu medycznego i/lub naruszenia praw pacjenta.
Warto również wspomnieć, że poza pewnymi wyjątkami ujętymi w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, podmiot leczniczy jest zobowiązany do przechowywania dokumentacji medycznej przez okres 20 lat od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego wpisu w dokumentacji. Po upływie powyższego okresu, placówka medyczna jest zobowiązana do utylizacji dokumentacji medycznej w taki sposób, aby uniemożliwić identyfikację pacjenta.
W jaki sposób podmiot leczniczy udostępnia dokumentację i czy należy się z tego tytułu opłata?
Zgodnie z informacją podaną przez Rp.pl, podmiot leczniczy udostępnia dokumentację medyczną do wglądu w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych (z zapewnieniem możliwości sporządzenia notatek lub zdjęć); poprzez sporządzenie odpisu lub kopii; poprzez wydanie oryginału za potwierdzeniem odbioru (na informatycznym nośniku danych w przypadku badań obrazowych); za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.
Podmiot nie pobiera żadnej opłaty w przypadku pierwszego udostępnienia dokumentacji medycznej na wniosek pacjenta lub przedstawiciela ustawowego. Nie ma również obowiązku pobierania opłaty od pacjenta lub osoby uprawnionej, która zwraca się z wnioskiem o udostępnienie dokumentacji medycznej po raz kolejny. Jeśli jednak dokumentacja medyczna jest obszerna lub niezbędne jest utrwalenie danych w żądanym zakresie na wielu nośnikach danych, pacjent może zostać obciążony dowolnie przyjętą przez podmiot leczniczy stawką. W takim przypadku placówka medyczna ustala cennik indywidualnie, wedle uznania.
